يادگيری الکترونيکی

اينترنت در عرصه های آموزشی نيز  چالش های جديدی را ايجاد کرده است . استفاده از زيرساخت اينترنت برای آموزش ، در ساليان اخير مورد توجه کارشناسان و مراکز علمی قرار گرفته است. آموزش الکترونيکی ، آموزش مبتنی بر کامپيوتر (CBT) ، آموزش مبتنی بر اينترنت (IBT) و آموزش مبتنی بر وب (WBT) نمونه اسامی انتخاب شده برای روش های جديد آموزشی می باشند . آموزش ( ياد دادن و ياد گيری ) ، طی ساليان آينده با انقلابی بزرگ روبرو خواهد شد. امکانات سخت افزاری و نرم افراری موجود،  بشريت را به سمت يک انقلاب بزرگ  آموزشی سوق می دهد.
آموزش های Online از سال 1990 مطرح و همزمان با رشد تجهيزات و امکانات مربوطه در دهه گذشته ،  گام های موثری در اين زمينه برداشته شده و اينک در نقطه عطفی قرار گرفته است . آشنائی با سيستم های آموزشی جديد برای تمامی دست اندرکاران امر آموزش ، حائز اهميت است . اگر دانائی را عين توانائی بدانيم ، جوامعی از بشريت به توانائی و خود باوری خواهند رسيد که زير ساخت مناسبی را برای سيستم های آموزشی خود انتخاب و بر همين اساس حرکات هدفمند و سيستماتيک آموزشی را با تاکيد بر عناصر متفاوت موجود در يک سيستم آموزشی ، آغاز نمايند. آموزش الکترونيکی فرصت مناسبی را برای تمامی دست اندرکاران سيستم های آموزشی فراهم نموده است تا بتوانند با بهره گيری از آخرين فن آوری های موجود ، مهمترين رسالت خود را که همان آموزش است با سرعت و کيفيتی مطلوب در اختيار متقاضيان قرار دهند .

آموزش الکترونيکی چيست ؟
آموزش الکترونيکی ، امکان فراگيری مستقل از زمان و مکان  را برای دانش پژوهان فراهم می آورد. جايگاه کامپيوتر در آموزش های الکترونيکی بسيار حائز اهميت است . با پيکربندی مناسب کامپيوتر ( سخت افزار، نرم افزار و شبکه )، امکان استفاده از آموزش های الکترونيکی برای علاقه مندان فراهم می گردد. عملکرد کامپيوتر در آموزش های الکترونيکی نظير عملکرد موبايل در ارتباطات است . با استفاده و پيکربندی مناسب موبايل امکان برقراری ارتباط مستقل از زمان و مکان خاص برای افراد بوجود می آيد.
آموزش الکترونيکی می تواند مبتنی بر CD-ROM ، شبکه ، اينترانت و يا اينترنت باشد. آموزش الکترونيکی برای ارائه محتوی از عناصر اطلاعاتی با فرمت های متفاوت نظير: متن ، ويدئو ، صدا، انيميشن ، گرافيک و محيط های مجازی و يا شبيه سازی شده استفاده می نمايد. تجارب بدست آمده از آموزش های الکترونيکی بمراتب گسترده تر از تجارب آموزشی بدست آمده در يک کلاس درس سنتی است . آهنگ فراگيری در سيستم های آموزشی الکترونيکی از يک روند مشخص و سيستماتيک تبعيت کرده و  مخاطبان خود را با هر نوع سليقه و گرايش بسرعت جذب می نمايد.
آموزش های الکترونيکی رمز موفقيت خود را در شيوه ارائه ، نوع محتويات و توزيع ( عرضه ) مناسب می دانند. در آموزش های الکترونيکی از اغلب مسائل موجود در آموزش های سنتی نظير : سخنرانی های يکطرفه ، تعامل و ارتباط ضعيف با فراگيران ، اجتناب می گردد. با استفاده از نرم افزارهای مربوط به سيستم های آموزش الکترونيکی می توان بسرعت محيط های آموزشی موثر و کارآ را با بهره گيری از عناصر متفاوت آموزشی ايجاد کرد.

سطوح آموزش الکترونيکی
آموزش الکترونيکی در چهار گروه عمده طبقه بندی می گردد. گروه های فوق سطوح متفاوت آموزشی از ابتدائی تا سطوح پيشرفته را تضمين می نمايند :

• پايگاه های دانش . پايگاه های دانش و اطلاعات خود بعنوان يک آموزش واقعی در نظر گرفته نمی شوند. بانک های اطلاعاتی شکل اوليه ای از آموزش الکترونيکی می باشند.  بانک های اطلاعاتی فوق را می توان در سايت های نرم افزاری متعدد،  در اينترنت مشاهده نمود.  بانک های اطلاعاتی با يک روش سيستماتيک قادر به ارائه توضيحات و راهنمائی های ضروری در ارتباط با سوالات مطرح شده در رابطه با نرم افزار می باشند. در اين راستا دستورالعمل های لازم به منظور انجام عمليات خاص توسط يک نرم افزار بصورت مرحله به مرحله در اختيار متقاضيان قرار می گيرد.بانک های اطلاعاتی فوق ، اغلب بصورت متعامل با کاربران خود  ارتباط برقرار می نمايند. مثلا" کاربران می توانند کلمات مورد نظر خود را در بخش مربوطه تايپ تا زمينه جستجو در بانک اطلاعاتی فراهم گردد. در اين راستا امکان انتخاب موضوع مورد علاقه بر اساس ليست های مرتب شده ( موضوعی و يا الفبائی ) نيز وجود دارد.

• حمايت فنی online . حمايت online نيز نوع خاصی از آموزش الکترونيکی بوده که در مواردی شباهت هائی با پايگاه های دانش ، دارد. برای پياده سازی حمايت های  فنی online ، از روش های متعددی نظير : تالارهای مباحثه ، اتاق های گفتگو ، سيستم های BBS ، پست الکترونيکی و يا ارسال پيام فوری و زنده ، استفاده می شود. سيستم های فوق تعامل بمراتب بيشتری را نسبت به پايگاه های دانش با مخاطب ، برقرار می نمايند. 

•  آموزش نامتقارن . سيستم فوق در آموزش های اوليه الکترونيکی استفاده می گرديد. در روش فوق امکان خود آموزی با محوريت فراگيران فراهم می گردد. برای پياده سازی و اجرای سيستم فوق از امکانات و روش های متعددی نظير : آموزش های مبتنی بر CD-ROM ، اينترانت و يا اينترنت استفاده می گردد. دستيابی به مجموعه ای از دستورالعمل ها به منظور انجام يک عمليات خاص از طريق سيستم های BBS ، گروه ها و تالارهای متفاوت مباحثه و پست الکترونيکی نمونه هائی از امکانات ارائه شده توسط سيستم های فوق می باشند. در برخی موارد سيستم های فوق ، بصورت کاملا" خود آموز بوده و از لينک های خاصی برای  مراجعه به  منابع متفاوت استفاده می گردد. دراين نوع سيستم ها، از مربيان آموزشی که بصورت زنده فعاليت های آموزشی فراگيران را مديريت می نمايند ، استفاده نمی گردد. چارچوب و ساختار ارائه موضوع و محتوی اغلب بصورت خودآموز با هدايت لينک های تعريف شده در موضوعات متفاوت است . 

• آموزش همزمان . آموزش همزمان بصورت بلادرنگ با کمک يک مربی آموزشی که بصورت زنده ناظر تمام فعاليت های آموزشی فراگيران است انجام می گيرد. در سيستم فوق ، فراگيران با ورود به کلاس مجازی ، قادر به برقراری ارتباط  مستقيم با مربی و ساير فراگيران موجود در کلاس خواهند بود. در اين نوع آموزش الکترونيکی، تمام ويژگی های يک کلاس درس بصورت مجازی شبيه سازی و در اختيار مربی و فراگيران قرار می گيرد . مثلا" می توان بصورت مجازی دست خود را برای سوال کردن بالا برده و يا حتی از يک تخته سياه مجازی استفاده و محتويات نوشته شده بر روی آن را مشاهده نمود. جلسات آموزشی ممکن است صرفا" در حد و اندازه يک جلسه بوده و يا هفته ها ، ماه ها و يا حتی سال ها ،  بطول انجامد.  اين نوع آموزش ها معمولا" از طريق وب سايت های اينترنت ، کنفرانس های صوتی و يا تصويری ، اينترنت تلفنی انجام می گيرد. 

روانشناسی يادگيری
چه نوع تحولات و يا اتفاقاتی در مغز انسان در زمان فراگيری ، بوجود می آيد؟ آموزش در ابتدا نيازمند محرک های لازم است .به منظور فراگيری موثر و کارآ  ، محرک های موجود می بايست نگهداری گردند. متاسفانه سيستم های نرونی ( عصبی ) موجود در مغز که مسئول کنترل محرک ها و ذخيره سازی اطلاعات در حافظه می باشد  ، بسرعت دچار خستگی می گردند ( پس از گذشت چند دقيقه ). بدين ترتيب آنها نيازمند بازسازی در فواصل بين سه تا پنج دقيقه می باشند  ، در غير اينصورت ميزان پاسخگوئی و فراگيری آنها دچار افت می گردد. آنها بسرعت بازسازی می گردند  ،سيستم  آموزشی می بايست بسرعت با  خستگی و دلزدگی بوجود آمده برای فراگيران برخورد مناسب را داشته ، تا امکان يادگيری موثرتر بوجود آيد.

يادگيری بر اساس الگو ها  ، موثرترين مدل يادگيری محسوب می گردد. در اين روش، الگوها از مجموعه ای به مجموعه ديگر جابجا می گردند. الگوهائی که نرون های مربوط بخود را مسئول پاسخگوئی خواهند کرد  ، از اطلاعات متفاوت در محل های متفاوت مغز استفاده می نمايند . مثلا" 

• گوش دادن به يک حقيقت . زمانيک آرد با تخم مرغ ترکيب می گردد  ، خميری بوجود می آيد که می توان آن را به قطعاتی به منظور ايجاد ماکارونی برش داد.

• ارتباط يک مفهوم با يک حقيقت . غذا که دارای کربوهيدرات بالائي است ، برای توليد انرژی بدن لازم است .

• تجسم دو چيز بايکديگر . تيم های ورزشی به انرژی سريع نياز داشته و آن را از طريق کربوهيدرات تامين می نمايند، بنابراينن قبل از بازی يک وعده غذا مناسب خواهند داشت .

سيستم های فوق با يکديگر مرتبط بوده و از طريق همکاری بايکديگر حافظه را شکل خواهند داد ( يادگيری ) هدف شکل دهی حافظه  ، در هريک از سيستم های  نرونی مربوطه  است . بنابراين اطلاعاتی که بگونه ای طراحی می گردند تا از يک سيستم نرونی به سيستم نرونی ديگر حرکت نمايند، دارای کارآئی بيشتری در رابطه با يادگيری می باشند.

يادگيری الکترونيکی به چه صورت نگهداشت اطلاعات را بهبود می بخشد ؟
آموزش علاوه بر استفاده از سيستم های نرونی مورد نياز ، مستلزم استفاده از عناصر ديگر نظير : ارتباط متقابل ، تخيل و فيدبک است . يادگيری الکترونيکی با استفاده از عناصر متفاوت  ، که باعث ايجاد عناصر جديد آموزشی می گردد ، فرآيند فراگيری را حذاب تر خواهد کرد.  ايجاد جذابيت در يادگيری يکی از دلايل موفقيت آموزش های الکترونيکی است . در صورتيکه  از عناصر جديد در سيستم های آموزش الکترونيکی استفاده نگردد ، عملا" جذابيت های لازم برای آموزش را از دست داده ايم . برای موفقيت در آموزش های الکترونيکی نکات زير می بايست مورد توجه قرار گيرد.

• بررسی نوع محتويات . استفاده از تصاوير ، صدا و متن و ترکيب مناسب آنها با يکديگر  پيامدهای مثبتی را بدنبال خواهد داشت .

• ارتباط متفابل با فراگيران بگونه ای که ايجاد محرک های لازم را تضمين نمايد. استفاده از بازيها ، امتحانات کوتاه مدت برای اخذ فيدبک سريع از فراگيران مناسب ترين روش برای سنجش ميزان موفقيت در آموزش است .

• ايجاد فيدبک های سريع . دوره های آموزش الکترونيکی می بايست از روش هائی به منظور اخذ فيد بک سريع استفاده تا در صورت اشکال و يا عدم موفقيت ، سريعا" نسبت به برطرف نمودن آن اقدام نمايند. فيدبک های مربوطه می بايست در سريعترين زمان ممکن اخذ گردند. آموزش در هر مرحله بر اساس آموزش در مرحله قبل ايجاد می گردد. بنابراين تشخيص و اخذ فيدبک های سريع ، مراحل متفاوت آموزشی را بدرستی تبين خواهد کرد. در صورتيکه در يک مرحله موفقيتی حاصل نشده باشد ، مرحله بعد که بر اساس مرحله قبل ايجاد شده است ، در امر آموزش توفيق چندانی ايجاد  نخواهد کرد.

• ارتباطات صميمی با ساير فراگيران و مربيان الکترونيکی . استفاده از اتاق های گفتگو ، تالارهای مباحثه ، پيام های فوری و پست الکترونيکی در ايجاد ارتباط متقابل با فراگيران الکترونيکی بسيار موثر و کارساز خواهد بود.ايجاد کميته های Online بطرز چشمگيری در عملکرد برنامه های آموزشی تاثير خواهد داشت .

آموزش های الکترونيکی به فراگيران اين امکان را خواهد  داد تا  هر فرد با توجه به مسايل و توانائی خود ، آهنگ يادگيری را خود مشخص نمايد. در چنين مواردی ، فراگيران در صورتيکه به دلايلی ، چند روزی از سيستم استفاده ننمايند و از آموزش دور باشند ، پس از برطرف شدن مشکلات ، مجددا" قادر به ادامه آموزش خواهند بود. دوره های آموزشی مبتنی بر آموزش الکترونيکی دارای عناصر قابل کنترلی بوده که توسط کاربران استفاده می گردند. عناصر کنترلی فوق در کلاس ها ی آموزش  معمولی استفاده نشده و با استفاده از آنان در آموزش های الکترونيکی ،  فراگيران قادر به کنترل فرآيند آموزش ، خواهند بود. قابليت تنظيم آهنگ آموزش توسط فراگيران يکی از دلايل  مهم  در رابطه با موثر بودن آموزش های الکترونيکی است . 

يکی ديگر از عناصری که آموزش های الکترونيکی از آن استفاده می نمايند ، برقراری ارتباط و تعامل متقابل با فراگيران است . ميزان و نحوه ارتباط متقابل با فراگيران از حالات ساده که صرفا" کليک کردن بر روی يک سوال است ، شروع و تا اجرای يک فايل انيميشن و يا اجرای يک پردازه ادامه  خواهد يافت. استفاده از بازيهای محاوره ای که پيام های آموزشی را بر اساس محتويات دوره آموزشی در اختيار فراگيران قرار می دهند ، نيز از جمله  روش های موجود  برای ارتقاء سطح کيفيی آموزش های الکترونيکی است .

آموزش الکترونيکی ، از تجارب و تحقيقات بعمل آمده طی سی سال گذشته در امر آموزش استفاده نموده است . در تحقيقات بعمل آمده، به منظور ارتقای سطح کيفی آموزش و سرعت در انتقال آموزش ، راهکارهای زير توصيه شده است :

•  استفاده از رنگ ها و ترکيبات خاص رنگ

• ترکيب تصاوير و کلمات

• ترکيب صدا ، صوت ، موزيک  با تصاوير

• استفاده از چندين نوع عناصر اطلاعاتی آموزشی

• استفاده از لی اوت های ( چارچوپ )  مناسب که براحتی با حرکت طبيعی چشم بتوان آنها را مشاهده نمود.

مزايای آموزش الکترونيکی
آموزش الکترونيکی نسبت به آموزش های سنتی دارای مزايای عمده ای است . انعطاف پذيری و حذف تردد های بی مورد و پر هزينه برای شرکت در دوره های آموزشی ، از مهمترين مزايای آموزش های الکترونيکی است . آموزش الکترونيکی دارای مزايای متعدد ديگری نيز می باشد :

• هزينه توليد دوره های آموزش الکترونيکی گران نبوده و با استفاده از نرم افزارها و ابزارهای موجود می توان پس از تهيه نرم افزار مربوطه ، اقدام به توليد دوره های آموزش الکترونيکی کرد.  

• فراگيران قادر به تنظيم آهنگ يادگيری خواهند بود. اکثر برنامه های آموزش الکترونيکی را می توان در زمان نياز به آنها ، استفاده کرد . 

• سرعت فراگيری آموزش الکترونيکی نسبت به آموزش های سنتی بمراتب بيشتر بوده و حداقل 50 در صد بهبود و سرعت را بدنبال خواهد داشت . فراگيران دوره های آموزش الکترونيکی می توانند موضوعات و مطالبی را که نسبت به آنها آنشائی  دارند ، مطالعه نکرده  و صرفا" بر روی موضوعاتی متمرکز گردند که نسبت به آنها آشنائی وجود ندارد.

•  آموزش های الکترونيکی از پيام های يکنواخت به منظور ارتباط با مخاطب استفاده می نمايند. ( حذف سلايق و تجارب فردی در مقايسه با آموزش های سنتی ) 

•  آموزش های الکترونيکی مستقل از پارامترهای زمان و مکان بوده و در هر زمان و هر محل می توانند مورد استفاده قرار گيرند.

• بهنگام سازی دوره های مبتنی بر آموزش الکترونيکی بسرعت و بسادگی انجام می گيرد.  موضوعات و محتويات تغيير يافته بسرعت بر روی سرويس دهنده مربوطه قرار گرفته و فراگيران بلافاصله از نتايج آن بهره مند خواهند شد. آموزش های الکترونيکی مبتنی بر CD-ROM در زمان بهنگام سازی و توزيع هزينه های بالائی را بر سازمان و يا موسسه آموزش دهنده و فراگيران تحميل خواهد کرد. روش فوق در مقايسه با آموزش های مکاتبه ای مقرون بصرفه خواهد بود.  

• آموزش های الکترونيکی باعث افزايش قدرت نگهداشت اطلاعات در فراگيران می گردد. در اين راستا از عناصر متفاوتی نظير : صوت ، تصوير ، امتحانات کوتاه مدت ، ارتباط متقابل با فراگير و ساير موارد برای تاکيد مجدد در فراگيری هدفمند استفاده می گردد. در صورتيکه فراگيران  بخش هائی از يک دوره آموزشی را بدرستی فرا نگرفته باشند ، می توانند در زمان دلخواه مجددا" بخش مربوطه را مطالعه نمايند.

• مديريت برنامه های آموزش الکترونيکی برای گروه های زيادی از دانشجويان ، بسادگی انجام خواهد شد. دنبال نمودن وضعيت آموزشی دانشجويان و ميزان پيشرفت بوجود آمده ، زمانبندی و اختصاص دوره های آموزشی برای پرسنل و کارمندان يک اداره و دنبال نمودن وضعيت پيشرفت آنها و ساير موارد مربوط به مديريت آموزشی بسرعت و بسادگی محقق می گردد.

برنامه ريزی دوره های  آموزشی
برنامه ريزی ، مهمترين مرحله ايجاد هر نوع برنامه آموزشی است . انتقال محتويات استفاده شده در آموزش های سنتی بر روی صفحات نمايشگر کامپيوتر ، بزرگترين پيامدهای منفی و نتايج  اشتباه را بدنبال خواهد داشت. محتويات دوره های آموزش الکترونيکی می بايست با استفاده از عناصر مربوطه بدرستی انتخاب و طراحی شده و در محيط مورد نظر  نصب  گردند. ماهيت و نوع ارائه موضوع و محتوی در آموزش های  الکترونيکی با آموزش های سنتی با يکديگر کاملا" متفاوت  بوده و می بايست دقت گردد که همان آموزش های سنتی  بنام آموزش الکترونيکی استفاده نگردد. 

اولين مرحله ...
قبل از اينکه چيزی روی کاغذ قرار گيرد ، می بايست مخاطبان آموزشی مشخص گردند. طراحان و پياده کنندگاه دوره های آموزش الکترونيکی با آشنائی با مخاطبان و ميزان توانائی های آنان ، قادر به ارائه برنامه آمورشی مناسب برای آنها خواهند بود. ( يک پزشک قبل از ملاقات بيمار و بررسی بيماری وی ، قادر به تجويز نسخه داروئی مناسب نخواهند بود. ) . پس از مشخص نمودن موارد فوق می بايست عناصر و آيتم های دوره های آموزشی مشخص گردند. مخاطبان آموزشی می بايست نسبت به عناصر و آيتم های انتخابی آشنائی لازم را داشته باشند ، چراکه عناصر فوق بعنوان ابزار در يک سيستم آموزش الکترونيکی استفاده می گردند نه هدف ! . استفاده از ابزارهای ناشناخته برای آموزش قطعا" نتايج مثبتی را برای فراگيران الکترونيکی بدنبال نخواهد داشت .
برنامه های آموزشی طراحی شده می بايست در ابتدا ، روش و يا روش های ارائه ( توزيع ) اطلاعات را برای مخاطبان  مشخص نمايد.( آموزش مبتنی بر وب ، آموزش مبتی بر شبکه ، آموزش مبنتی بر CD-ROM ).  در اين راستا لازم است به محدوديت های سخت افزاری فراگيران نيز توجه گردد. پهنای باند موجود دارای نقش بسيار مهمی در ميزان موفقيت دوره های آموزش الکترونيکی است که از برنامه های چند رسانه ای ( مالتی مديا ) استفاده می نمايند.

سازماندهی ، سازماندهی ، سازماندهی
محتويات و موضوعات مورد نظر جهت آموزش را می بايست به بخش ها و ماژول های مجزا تقسيم تا بتوان آنها را با استفاده از عناصر و آيتم های مورد نظر ، نمايش داد . مثلا" با استفاده از نرم افزارهای موجود برای طراحی دوره های مبتنی بر آموزش الکترونيکی می توان برنامه آموزشی خود را به چندين کتاب تقسيم و هر کتاب شامل فصل ها و صفحاتی باشد. کتاب ، فصل و صفحه نمونه ای از سازماندهی محتويات برای ارائه به فراگيران الکترونيکی می باشد.  بهرحال محتويات مورد نظر جهت ارائه را می بايست به بخش های مفهوم دار تقسيم و در ادامه تمام بخش های فوق را در يک دوره آموزشی الکترونيکی با توجه به جايگاه مربوطه استفاده کرد. ماژول های ايجاد شده ، نبايد زمانی بيش از بيست دقيقه را دارا بوده تا فراگيران بتوانند با علاقه و رغبت بيشتر و بدون خستگی مطالب دوره آموزشی را دنبال نمايند.
روش حرکت بين محتويات يک دوره آموزش الکترونيکی ، يکی ديگر از نکات مهم در زمان سازماندهی يک دوره آموزشی است . در صورتيکه حرکت بين محتويات يکد دوره به سختی انجام گيرد ، فراگيران تمايلی به ادامه دادن نداشته و با فشردن صرفا" يک کليد از دوره خارج خواهند شد.  طراحی مکانيزم مناسب برای  حرکت بين محتويات و تست و بررسی آن از ابعاد متفاوت ، يکی از مهمترين مراحل در سازماندهی يک دوره آموزشی است . ( ما دوره آموزشی را برای استفاده ديگران طراحی خواهيم کرد ، توجه به خواست فراگيران و پيش بينی تسهيلات و امکانات مربوطه نتايج مثبتی را بدنبال خواهد داشت) .

ارتباط متقابل با فراگيران و استفاده مناسب از رسانه های اطلاعاتی
پس از برنامه ريزی و سازماندهی يک دوره آموزشی می بايست در ادامه نحوه ايجاد تعامل با فراگيران ، انيميشن ، صوت و ويديو را در يک برنامه آموزشی مشخص کرد. در اين راستا لازم است ، برای بيان يک حقيقت از روش های متفاوت ارائه مطلب استفاده تا هر يک با توجه به جايگاه خود ،  سهمی   در آموزش داشته باشند. مثلا" می توان موضوع و يا آيتم  مورد نظر را بصورت يک متن ساده بر روی صفحه نشان داده و در ادامه از فايل های صوتی و تصويری مرتبط با موضوع فوق  برای ايجاد ارتباط با موضوع و کمک به درک و شناخت حقيقت و يا موضوع مورد نظر استفاده کرد. در ادامه می بايست شرايطی را فراهم نمود که فراگيران ، استنباط و برداشت خود را از موضوع ، ايجاد و ارائه نمايند. در اين راستا می توان از امتحانات کوتاه مدت استفاده و از فراگيران درخواست کرد که استنباط و برداشت خود را از ترکيب دو حقيقت به دو شکل متفاوت ( موضوع يکبار بصورت متن ارائه و از صوت و تصوير برای ارائه همان موضوع و از ابعاد ديگر استفاده شده است ) را بيان نمايند.  در سيستم فوق در زمان آموزش از دو مکانيزم متفاوت با توجه به ميزان مفيد بودن هر يک استفاده شده است . در ابتدا سعی شده است که اصل حقيقت و يا موضوع در ذهن محاطب قرار گيرد ( موج اول يادگيری و استقرار در سيستم نرونی مغز) ، در ادامه با استفاده از امکانات صوتی و تصويری سعی شده است که يک ارتباط منطقی با اصل موضوع برای فراگيران ايجاد و از اين طريق موارد جديدی در ذهن آنها قرار گيرد ( موج دوم يادگيری و استقرار در سيستم نرونی مغز ) ، در نهايت می بايست با ايجاد محرک های لازم  ، موج اول و دوم ايجاد شده را به يک جريان موجی همگن در مغز تبديل تا با فعال شدن موج جديد ، اطلاعات فراگرفته شده و مستقر در بخش های متفاوت مغز باعث فراگيری موارد جديد و ترکيبی خواهد شد. بازيابی اطلاعات فراگرفته شده بر اساس سيستم فوق ، بسرعت و با دقت و صحت بالا انجام خواهد شد. 

استفاده از متن
استفاده از متن در دوره های مبتنی بر آموزش  الکترونيکی دارای جايگاه خاص  و مهمی است .  يکی از مشکلات موجود در اين زمينه استفاده  اغلب پياده کنندگان دوره های آموزش الکترونيکی از محتويات موجود آموزشی و استقرار آنها بر روی صفحات نمايشگر کامپيوتر است . حداکثر ميزان ارتباط متقابل با فراگيران ، مطالعه و خواند ن متن بر روی صفحه نمايشگر و کليک نمودن برای رفتن به صفحه بعد است . در دوره های آموزش الکترونيکی می بايست  از متن استفاده کرد .در اين راستا لازم است  مسئوليت بيشتری ( دارای مفهوم بيشتر )  به متن ها سپرده شود. متن های موجود در هر صفحه نبايد بيش از شش خط بر روی صفحه بوده و به منظور فراگيری مناسب آنان می بايست از ساير عناصر و امکانات ارائه موضوع و محتوی استفاده کرد. متن های ارائه شده نبايد بصورت انيميشن بر روی صفحه ظاهر گردند.  نمايش و يا عدم نمايش متن ها در فواصل زمانی و با توجه به اخذ فيدبک های لازم از فراگيران و يا استقرار متن در بخش ديگری از صفحه با توجه به شرايط آموزشی بوجود آمده می تواند نتايج مثبتی را در امر آموزش بدنبال داشته باشد . در صورتيکه فراگيران پاسخ های نادرست به سوالات ارائه شده را ارائه دهند  ، می توان با نمايش متن و يا توصيحات کمکی آنها را از نوع اشتباه انجام شده در سريعترين زمان ممکن آگاه ساخت . برای تمام متن های استفاده شده در يک دوره آمورشی می بايست ايندکس مناسبی ايجاد تا در صورت تمايل و يا ضرورت  توسط فراگيران با استفاده از روش های جستجو مورد استفاده قرار گيرد. 

استفاده از صوت
استفاده از صوت در جايگاه مناسب ، اثرات مثبت آموزشی را بدنبال خواهد داشت . با ترکيب بهينه کلمات نوشتاری و صوتی قابليت نگهداشت و بازيابی اطلاعات ذخيره شده در حافظه بيشتر خواهد شد. در يک دوره آموزش الکترونيکی می بايست محل و ميزان ( حجم ) اطلاعات صوتی مورد نظر برای ترکيب با ساير عناصر اطلاعاتی را بدقت مشخص کرد. در صورتيکه برنامه آموزشی مبتی بر وب باشد ، می بايست برای ارائه محتويات صوتی از پهنای باند قابل قبولی استفاده گردد. استفاده از منابع اطلاعاتی بصورت صوت همواره بصورت مکمل آموزشی  می بايست استفاده گردد. در صورت استفاده نامناسب از منابع اطلاعاتی صوتی ( هم از بعد جايگاه و هم از بعد حجم) پيامدهای منفی در امر آموزش را بدنبال داشته و اصل فدای فرع خواهد گرديد.

استفاده از ويدئو
بر اساس تحقيقات و مطالعات  انجام شده ، استفاده از تصاوير ويدئويی در امر آموزش بسيار مثبت و مفيد خواهدد بود. با توجه به  ماژول های  طراحی شده برای ارائه موضوعات و محتويات متفاوت يک دوره آموزش الکترونيکی می توان از تصاوير ويدئويی در جايگاه واقعی خود استفاده کرد . در صورتيکه برنامه آموزشی ارائه شده مبتی بر محيط و بستر وب می باشد ، می بايست از پهنای باند قابل قبولی استفاده گردد. حجم  قطعات ويدئويی می بايست بدرستی انتخاب و موضوعات مربوطه نيز می بايست دارای يک ارتباط منطقی و سيستماتيک با ساير عناصر اطلاعاتی يک دوره آموزشی باشند.

استفاده از انيميشن
استفاده از عناصر گرافيکی و انيميشن دارای جايگاهی خاص در آموزش است . مشاهده انيميشن های آموزشی همواره برای فراگيران دوره های آموزش الکترونيکی جذاب و سرگرم کننده  است . در صورتيکه برنامه آموزشی از طريق وب ارائه می گردد ، استفاده از پهنای باند مناسب لازم و ضروری است .

استفاده از امتحانات کوتاه مدت
استفاده از آزمون های کوتاه مدت بهمراه دوره های آموزش الکترونيکی به منظور اخذ فيدبک های مناسب بسيار مفيد و لازم است . با اخذ فيدبک های لازم در سريعترين زمان می توان در صورت عدم موفقيت در ارائه يک موضوع و يا محتويات خاص ، اقدام به اعمال تغييرات لازم  نموده تا در روند آموزش فراگيران خللی ايجاد نگردد. با برگزاری آزمون های کوتاه مدت ، می توان از روند يادگيری فراگيران نيز سريعا" آگاه و در صورت ازوم مشاوره های آموزشی و هدايت شده ای را برای آنها پيشنهاد کرد.

برخی نکات نهائی
برای ايجاد يک دوره آموزش الکترونيکی ، موارد زير پيشنهاد می گردد :

• انتخاب راهکارهای مناسب به منظور استفاده بهينه و مناسب از تجهيزات سخت افزاری ، نرم افزاری و پهنای باند قبل از برنامه ريزی

• اندازه صفحات وب بيش از 40 کيلو بايت نبوده و حداکثر زمان باز شدن يک صفحه در مرورگر کاربر حدودا" 15 ثانيه باشد.

• استفاده مناسب از امکانات و راهنمائی های لازم  در خصوص حرکت بين منابع اطلاعاتی سازماندهی شده 

• دوره آموزشی می بايست بصورت کاملا" ماژولار طراحی و هر ماژول برای استفاده زمانی بيش از 20 دقيقه را بخود اختصاص ندهد.

• فونت های استفاده شده می بايست  ساده باشند. استفاده از فونت هائی که دارای کيفيت بالای نمايشی باشند ، توصيه می گردد.

• استفاده از رنگ های مناسب برای زمينه و رويه ( نوشته ها )

• استفاده از تصاوير گرافيکی ، ويدئويی و صوتی  با کيفيت مطلوب

• استفاده مناسب و بهينه از مثال  و ساير امکانات  مرتبط در يک دوره آموزشی

• اخذ فيدبک های لازم در سريعترين زمان از طريق برگزاری آزمون های کوتاه مدت

• عدم استفاده محض از اطلاعات مبتنی بر مالتی مديا، همواره می بايست يک ارتباط منطقی با محتويات دوره وجود داشته باشد.

• در صورت ضرورت و تشخيص می توان بهمراه آموزش های الکترونيکی از برخی روش های سنتی نيز استفاده کرد.